|
Soirée en hommage à Kiki DIMOULA
«Kiki
Dimoula
en
français
– Η εικαστικότητα της Κικής Δημουλά»
par
Eurydice
Trichon
– Μιλσανή
Η
Ε.Τ.Μ. γεννήθηκε στην Αθήνα όπου σπούδασε φιλολογία και
ζωγραφική.
Μετά
από το διδακτορικό της στη Σορβόννη – στην Ιστορία της
τέχνης – εργάστηκε στο παιδαγωγικό τμήμα του Εθνικού
Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης Georges Pompidou, στο Παρίσι.
Συγγραφέας, δοκιμιογράφος, ποιήτρια, οργανώτρια εκθέσεων,
μεταφράστρια και εκπαιδευτικός, είναι μερικά «πρόσωπά» της,
μερικοί από τους τομείς στους οποίους έδρασε και δρα πάντα η
Ευρυδίκη.
Μια λίαν συνοπτική και επιτροχάδην
επισκόπηση του καλειδοσκοπικού έργου της.
Έγραψε:
ΠΟΙΗΜΑΤΑ: 7
συλλογές
ΠΕΖΑ: 11
μυθιστορήματα, διηγήματα, δοκίμια
ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ
Vassiliki, Vassiliki
« Cité de Jeu »,
πλατεία Βαστίλης, Οκτώβριος 2000.
Voyageur sans boussole, Galerie des enfants, Centre
Georges Pompidou.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ: 6
Οι πιο πρόσφατες:
Le malheur d'être Grec / Nikos
Dimou
Anthologie /
Kiki Dimoula
Nous avons déménagé à côte / Kiki
Dimoula
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΕΧΝΗΣ
(κατάλογοι, κριτικές, άρθρα σε περιοδικά τέχνης)
Τέλος,
η Ε.Τ.Μ. δίδαξε Ιστορία της Τέχνης στο Εθνικό Ινστιτούτο
Ανατολικών Γλωσσών και Πολιτισμών (INALCO) για δεκαπέντε
περίπου χρόνια.
Τέχνη,
διδασκαλία, λογοτεχνία, η Ευρυδίκη κινείται ανάμεσα και γύρω
από αυτά, ζει με αυτά καθημερινά, σαν αναπόσπαστα μέρη του
είναι της.
***
Και μερικά λόγια για
την ποιήτρια στην οποία αφιερώνεται η αποψινή «διπλή»
βραδιά,
την
Κική
Δημουλά
Γεννήθηκε το 1931 στην Αθήνα. Εργάστηκε στην Τράπεζα της
Ελλάδος επί είκοσι πέντε «συναπτά έτη» – όπως λέει η ίδια –
από το 1949 έως το 1974. Ποιήτρια, ακαδημαϊκός, στην έδρα
της ποίησης. Στα γράμματα πρωτοεμφανίστηκε το 1952 με την
ποιητική συλλογή «Ποιήματα» που μετά από λίγο την απέσυρε η
ίδια από την κυκλοφορία. Παντρεύτηκε τον ποιητή και πολιτικό
μηχανικό Άθω Δημουλά, το 1954, και απέκτησε μαζί του δύο
παιδιά. Έχει εκδόσει δεκαέξη ποιητικές συλλογές και τρία
πεζά.
Ο
ποιητικός λόγος της Κικής Δημουλά ακολούθησε μια εξελικτική
πορεία, ξεκινώντας από επιδράσεις από την καβαφική ποίηση
και με βασικά χαρακτηριστικά στοιχεία την διαυγή αμεσότητα
του λόγου, τη λογοπλαστική τάση και την εικονοπλαστική
ζωντάνια και καθαρότητα. Ο προβληματισμός της
προσανατολίζεται προς τη δυτική φιλοσοφία της ύπαρξης και
εκφράζει την αγωνιώδη αναζήτηση της ποιήτριας για το νόημα
της φθαρτής ανθρώπινης ζωής. Με την ποιητική συλλογή
Το λίγο του κόσμου, για την οποία τιμήθηκε με το
κρατικό βραβείο ποίησης το 1971, αρχίζει η ώριμη φάση της
δημιουργίας της. Με το ίδιο βραβείο τιμήθηκε και το 1988 για
τη συλλογή Χαίρε ποτέ. Έχει τιμηθεί και με
άλλα βραβεία κι έχει λάβει τιμητικές διακρίσεις. Έργα της
μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες, στα αγγλικά, τα
γαλλικά, τα ισπανικά, τα ιταλικά, τα πολωνικά, τα
βουλγαρικά, τα γερμανικά και τα σουηδικά. Αποσπάσματα του
έργου της έχουν συμπεριληφθεί και στα σχολικά διδακτικά
βιβλία.
«Βαδίζεις
σε μιαν έρημο. Ακούς ένα πουλί να κελαηδάει. Όσο κι αν είναι
απίθανο να εκκρεμεί ένα πουλί μέσα στην έρημο, ωστόσο εσύ
είσαι υποχρεωμένος να του φτιάξεις ένα δέντρο. Αυτό είναι το
ποίημα». Είναι ο ορισμός του
ποιήματος που έδωσε η Κική Δημουλά σε μια ομιλία της για την
ποίηση.
Και
πράγματι, η ποίηση της Κικής Δημουλά ανθίζει και καρποφορεί
πάνω στο στεγνό και διψασμένο έδαφος της στέρησης, της
απώλειας, της συναισθηματικής ματαίωσης και, προκειμένου για
τα μετά από τη συλλογή Χαίρε ποτέ
ποιήματά της, πάνω στο έδαφος της απουσίας του αγαπημένου
προσώπου. Αυτή τη στέρηση κι αυτή την απουσία αναπληρώνει,
πραγματοποιώντας, χάρη στην ποίηση, την επικοινωνία με ένα εσύ,
με τον άλλον που λείπει, επικοινωνία που η πραγματικότητα
τής αρνείται. Και από αυτή την άποψη, η ποίηση της Δημουλά,
όσο πικρά συναισθηματικό φορτίο κι αν κουβαλά, στην ουσία
καταφέρνει να φθάσει στην κάθαρση και τη λύτρωση.
Μέσα
στον ποιητικό της χώρο, κατοικεί η ίδια περιστοιχισμένη από
τα άψυχα αντικείμενα και από τις αφηρημένες έννοιες. Στις
τελευταίες, δίνει υπόσταση υποκειμένων – προσώπων δηλαδή –
επιτρέποντάς τους έτσι να κινούνται, να αισθάνονται, να
πάσχουν και γενικώς να συμπεριφέρονται ως δρώντα πρόσωπα.
Υπάρχει, θάλεγε κανείς – κι αυτό είναι σχεδόν κανόνας – μία
ακινησία του ποιητικού εγώ, του μόνο έμψυχου όντος του
ποιητικού της κόσμου, και παράλληλα μία αδιάκοπη
κινητικότητα του αφηρημένου. Πρόκειται για ένα από τα πιο
ευδιάκριτα χαρακτηριστικά της ιδιότυπης ποιητικής φωνής της.
Συνεχή και αδιάλειπτα είναι τα σχόλια που αφορούν την
απώλεια – του χρόνου και των προσώπων – τη φθορά, που
συνεπάγεται αυτή η απώλεια, τη ματαιότητα, το κενό και τον
θάνατο, καθώς και την διάχυτη υπαρξιακή αγωνία.
Την
χαρακτηρίζει ιδιαίτερα και η γλωσσική της τόλμη που δεν
διστάζει μπροστά στην πιο ευρηματική λεξιπλασία.
Η
ποίηση της Κ. Δημουλά ανοίγεται φιλόξενα σε καθημερινές
πληγές και κοινά ανθρώπινα βιώματα, τολμά να διευρύνει,
ποιητικά και φιλοσοφικά, ποιήματα που αντλούν υλικό από το
περιβάλλον του οικιακού βίου, και κατορθώνει να ανυψώσει τη
γυναικεία πεζή καθημερινότητα στις σφαίρες της αυθεντικής
ποίησης. Να υποθέσουμε ότι αυτό είναι ένα από τα στοιχεία
που την καθιστούν τόσο ελκυστική στις τις γυναίκες;
Είναι και παραμένει αποφασιστικά απαισιόδοξη, ενώ,
αντιφατικά, καταναλώνει ελπίδα. Μερικά από τα ωραιότερα
ποιήματά της είναι αυτά που συνθέτει με αφορμή φωτογραφίες
που – όπως γράφει ο κριτικός Κώστας Παπαγεωργίου – συχνά
αποκτούν στην ποίησή της, την ιδιότητα ενός κειμένου,
γίνονται «αναγνώσιμες», συνδέοντας το παρόν με το παρελθόν.
Κυρίαρχα θέματά της η απουσία, η φθορά, η απώλεια, η
μοναξιά, ο «θάνατος, ο ασυγχώρητος φονιάς» και ο χρόνος,
μέγιστο ανθρώπινο πρόβλημα μεταξύ άλλων. Χαρακτηριστικά της
ποίησής της είναι η προσωποποίηση αφηρημένων εννοιών, η
ασυνήθιστη χρήση κοινών λέξεων, κοινοτοπιών και νεολογισμών
από τη μια, όπως εξεζητημένων και σπάνιων από την άλλη, η
ανάπλαση της πραγματικότητας χάρη στο ακούραστο έργο της
δημιουργικής φαντασίας της και η πικρή φιλοπαίγμων και
συχνά σαρκαστική διάθεση, απαλλαγμένη από κάθε
συναισθηματική φόρτιση. Αγαπημένο θεματικό της περιεχόμενο
τα προβλήματα του ανθρώπου, που έχουν σχέση με την
καθημερινή τριβή και φθορά, το θάνατο, την αγωνία της
ύπαρξης, με καταφύγιο στο όνειρο και σε κάποια ανομολόγητη
νοσταλγία.
Πριν
τελειώσω, θα ήθελα να προσθέσω (κάτι πιο προσωπικό) ότι
διαβάζοντας την επιλογή της Ευρυδίκης στην
Anthologie de Kiki DIMOULA, άρχισα
με τα ποιήματα, έστω και γνωρίζοντας ελάχιστα για την
ποιήτρια. Σαν ένα «βάπτισμα του πυρός», ένα σάλτο στο
άγνωστο, μια ανακάλυψη... Με το μυαλό εντελώς παρθένο και
ανεπηρέαστο από γνώμες, γνώσεις, κριτικές. Και ένιωσα
πράγματα και συναισθήματα, δέχτηκα ή απέρριψα, σχημάτισα
εντυπώσεις και... μόνον τότε διάβασα την εισαγωγή του
βιβλίου. Βρήκα εκεί, όλα όσα μου είχε δώσει η πρότερη
ανάγνωσή μου και πάρα πολλά άλλα που ήρθαν στη σωστή στιγμή
ν’ απαντήσουν σε ερωτήσεις που είχαν μείνει μετέωρες στο
μυαλό μου. Αν διαβάσετε το βιβλίο, θα ήταν προτιμότερο να
αφήσετε την εισαγωγή για το τέλος – είναι ένα υπέροχο
κείμενο που ρίχνει όλο το απαραίτητο φως στην ποίηση της
Κικής Δημουλά, και το ίδιο μπορείτε να κάνετε με μια εκπομπή
στην ΕΤ1, όπου η ποιήτρια συνομιλεί με την Εύη Κυριακοπούλου
και που έχει τον τίτλο. Η ζωή
είναι αλλού.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Marie Roblin.
|
